Stres, çocuklarda yetişkinlerden farklı bir şekilde ortaya çıkabilir. Bu da ebeveynlerin ve öğretmenlerin tanımlamasını zorlaştırabilir. Çocuklar, nasıl hissettiklerini yeterince ifade edecek anlayıştan veya kelime dağarcığından yoksun olabilir.

Uzmanlar bu durumu, “Çocuklardaki stresi, bir yetişkine stresli hissettiklerini söylemeleri gerekmeksizin, davranışları ve eylemleri aracılığıyla tanırsınız” şeklinde açıklıyor.

Çocukların stresi yönetmelerine yardımcı olmak için, öncelikle stresin fark edilmesi gerekiyor. Stresin çocuklar üzerindeki etkileri ve çocukların stres ve hayal kırıklıklarının nasıl azaltılacağı hakkında bilgi edinmek için okumaya devam edebilirsiniz.

Çocukluk Stresine Ne Sebep Olur?

Bir çocuğun kişiliğinde olumsuz bir değişiklik fark ettiğinizde, bu davranışı neyin tetikleyebileceğini belirlemek önemlidir.

Çocuklukta stresin bazı yaygın nedenlerinin şunlardır:

• Akran grupları ile kişilerarası mücadeleler
• Zorbalık
• Okul değiştirmek
• Düşen notlar
• Okul ödevlerini ve ders dışı etkinlikleri bir arada yürütememe
• Yeni bir kardeşin doğumu veya boşanma gibi değişen ev yaşamı dinamikleri
• Özgüven problemleri

Clinical Psychology Review‘da yayınlanan bir rapora göre; ihmalkar ebeveynlik, çocuğun yaşamı boyunca stresle ilişkili psikolojik tepkilere neden olabilir. Uzun süreli ve şiddetli strese yol açan çocukluk olayları, olumsuz çocukluk deneyimleri (O.Ç.D.) olarak adlandırılır.

“OÇD’lerin bazı örnekleri arasında kronik taciz, şiddetli yoksulluk içinde büyümek veya akıl hastalığı olan bir ebeveynle yaşamak yer alıyor”.

“Bu koşullar, özellikle de durumla ilgili duygularını ifade edecek sözlere sahip değillerse, çocuklar için çok stresli olabilir.”

Müdahale Ne Zaman Gereklidir?

Tüm çocuklar bir dereceye kadar stres yaşar, ancak hangi noktada stres toksik olarak kabul edilir? Toksik stres, genellikle OÇD’lerden kaynaklanan, uzun süreli ve aşırı stres anlamına gelir.

Çocuklarda şiddetli stres, profesyonel ruh sağlığı hizmetleri şeklinde müdahale gerektirebilir. Bir ebeveynin, akıl hocasının veya akıl sağlığı uzmanının desteği, stres yaşayan çocuklara istikrar sağlayabilir. “Travmatik durumlarda olan çocuklar bile, doğru destek sistemiyle streslerini yönetmeyi öğrenebilirler”.

Stresin nereden geldiğine bakılmaksızın, tüm çocukların stresli olaylarla etkili bir şekilde nasıl başa çıkacaklarını öğrenmeleri önemlidir. Stresten nasıl yararlanılacağını öğrenerek, çocuklar daha dayanıklı hale gelebilir, özgüven kazanabilir ve değişime daha kolay uyum sağlayabilir.

Uzamış Çocukluk Stresinin Etkileri

Kontrol edilmediğinde, stresin çocuklar üzerinde çeşitli olumsuz etkileri olabilir. Amerikan Psikoloji Derneği‘ne göre, çocuklarda stresin bazı belirtileri şunlardır:

• Sinirlilik
• Ani davranış değişiklikleri
• Uyku veya yeme düzeninde değişiklikler
• Sorumlulukları ihmal etmek
• Sık hastalanmak

“Stres kendini farklı şekillerde gösterebilir”. Çocuğunuzun hiç yemek yemediğini veya aşırı yemek yediğini fark edebilirsiniz. Uykuya dalmada veya normalden daha uzun süre uyumada sorun yaşayabilirler. Davranışta ciddi bir değişiklik fark ettiğinizde, bu genellikle müdahale etme zamanının geldiği anlamına gelir.

Müdahale olmaksızın, uzun süreli stres bir dizi sosyal ve sağlık sorunlarına yol açabilir. Örneğin, yetersiz beslenme, çocuk büyüdükçe potansiyel olarak diyabete dönüşebilir. Bir çocuk aile içi şiddete maruz kalırsa, evde sağlıklı ilişki modellerine sahip olmadığı için arkadaş edinmekte zorluk çekebilir.

Çocukların Streslerini ve Hayal Kırıklıklarını Azaltmasına Yardımcı Olmak

Yetişkinlerin stresli çocuklar için yapabilecekleri en etkili şeylerden bazıları, onlara neyin yanlış olduğunu sormak ve cevaplarını dinlemektir. “Yetişkin, stresin nereden geldiğini anladığında, ancak o zaman yardım edebilecektir”.

Çocuklarda stres faktörlerini belirlemek, dikkatli dinleme ve sabır sergilemeyi gerektirir. Çocuğa “evet” veya “hayır“dan daha ayrıntılı bir yanıt gerektiren açık uçlu sorular sorarak, iyi bir konuşma ortamı oluşturabilirsiniz. Çocuğu, kendisini rahatsız eden şey hakkında özgürce konuşmaya teşvik etmek, soruna potansiyel çözümler bulmalarına bile yardımcı olabilir.

Destekleyici ve anlayışlı bir ortam geliştirmeye devam edin. Eğer çocuklar evlerinde olumsuz ilişkiler görüyorlarsa, bu muhtemelen yetişkinliklerine de yansıyacaktır. Çocukların hayatlarında, gerektiğinde destek sağlayabilecek pozitif ve özenli yetişkinlere ihtiyacı vardır.

Çocuklar ve Gençler İçin Stres Yönetimi İpuçları

Hayatınızdaki bir çocuğa stresli bir durumda yardım etmeye çalışıyorsanız, aşağıdaki stres yönetimi tekniklerini göz önünde bulundurun:

Çocuklara nefeslerinin farkında olmayı öğretin. Stres, hem fizyolojik hem de psikolojiktir. Derin nefes almak beyne daha fazla oksijen getirir ve stres hormonlarının olumsuz etkilerini azaltabilir.

Çocuklara hayatları üzerinde hâlâ kontrol sahibi olduklarını hatırlatın. Kontrolünüzü kaybetmiş gibi hissetmek genellikle stresle ilişkilendirilir. Çocuklar bir duruma verdikleri duygusal tepkiyi her zaman kontrol edemeseler de, yaptıkları eylemleri kontrol edebilirler.

Çocuklara vücutlarının strese nasıl tepki verdiğinin farkında olmayı öğretin. Avuçları terliyor mu? Gözleri seğirmeye mi başladı? Çocukların, stresin erken belirtilerini fark etmelerine yardımcı olarak, bu belirtiler ortaya çıktığında ne yapacağınıza dair bir plan oluşturabilirsiniz.

Çocuklar için dinlenme süresi sağlayın. Pek çok çocuğun rahatlamak ve nasıl hissettikleri üzerine düşünmek için zamanları yoktur. Çocuğunuzu her gün rahatlatıcı, düşük enerjili faaliyetlerde bulunmaya teşvik edin.

Çocukları Akıl Sağlığı Sorunlarında Nasıl Destekleyeceğinizi Öğrenin

Çocuklar güçlü duygular yaşadıklarında, evde veya okul sisteminde güvenebilecekleri birinin olması, onlara inanılmaz derecede yardımcı olur. Aslında çocuklarla, kendilerini açıkça ifade edemeseler bile kendilerini ifade etmelerine olanak verecek şekilde bağlantı kurabilmek önemlidir. Davranışlarına dikkat edin ve çocuğun stres belirtileri gösterdiğini düşünüyorsanız proaktif olun.